THUẾ ĐỐI ỨNG HOA KỲ VÀ BÀI TOÁN CHUẨN BỊ HỒ SƠ – CHIẾN LƯỢC CỦA DOANH NGHIỆP VIỆT

Việc Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp thuế đối ứng như chống trợ cấp, chống bán phá giá ngày càng nhiều đang đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp Việt trong khâu chuẩn bị hồ sơ và chiến lược ứng phó. Không chỉ là vấn đề kỹ thuật thương mại, đây còn là bài toán pháp lý đòi hỏi sự chủ động, hiểu luật và phối hợp chặt chẽ với luật sư, chuyên gia tư vấn quốc tế. Bài viết này sẽ phân tích bức tranh toàn cảnh về thuế đối ứng từ Mỹ và gợi ý các bước chuẩn bị cần thiết để doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi xuất khẩu của mình một cách bền vững.

Tổng quan về thuế đối ứng của Hoa Kỳ

Thuế đối ứng (countervailing duty - CVD) là một loại thuế do Chính phủ Hoa Kỳ áp dụng nhằm trung hòa lợi thế không công bằng mà một doanh nghiệp nước ngoài có được nhờ vào các khoản trợ cấp từ chính phủ của họ. Mục tiêu của thuế đối ứng là để bảo vệ ngành sản xuất nội địa Hoa Kỳ khỏi thiệt hại do hàng hóa được trợ cấp bán phá giá.

Căn cứ pháp lý:

• Luật Thương mại Hoa Kỳ 1930 (Tariff Act of 1930), mục 701–719, được sửa đổi bởi Đạo luật Thương mại năm 1979 và các đạo luật liên bang sau đó.
• Cơ quan có thẩm quyền điều tra: Bộ Thương mại Hoa Kỳ (Department of Commerce - DOC) và Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (USITC).
• Văn kiện quốc tế liên quan: Hiệp định về Trợ cấp và Biện pháp đối kháng (SCM Agreement) thuộc WTO.

Trong thời gian gần đây, nhiều sản phẩm của Việt Nam như gỗ dán, thép chống ăn mòn, tháp gió, tôm, cá tra đã bị Hoa Kỳ áp thuế đối ứng, gây thiệt hại đáng kể đến năng lực cạnh tranh và kim ngạch xuất khẩu.

Các loại hồ sơ và thông tin doanh nghiệp cần chuẩn bị

Để ứng phó hiệu quả, doanh nghiệp cần chuẩn bị hồ sơ bài bản và đúng chuẩn mà DOC yêu cầu:

Hồ sơ chứng minh không nhận trợ cấp có hại

• Hợp đồng tín dụng, giấy tờ chứng minh khoản vay theo điều kiện thị trường.
• Giải trình về các chương trình hỗ trợ nếu có (miễn giảm thuế, ưu đãi đất...).
• Cam kết và tài liệu chứng minh không có trợ cấp vượt ngưỡng quy định trong SCM Agreement.

Hồ sơ sản xuất, chi phí và chuỗi cung ứng

• Bảng chi phí sản xuất chi tiết: nguyên liệu, nhân công, khấu hao, chi phí gián tiếp...
• Hợp đồng mua nguyên liệu trong nước và nhập khẩu.
• Thông tin định mức tiêu hao và quy trình sản xuất minh bạch.

Hồ sơ xuất khẩu và hợp đồng thương mại

• Invoice thương mại, hợp đồng xuất khẩu, vận đơn, tờ khai hải quan.
• Chứng từ liên quan đến phương thức thanh toán, điều kiện giao hàng (FOB/CIF...).
• Bảng kê giá bán theo từng đối tác và thời kỳ.

Chiến lược ứng phó khi bị điều tra thuế đối ứng

Chủ động hợp tác với Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC)

Việc phản hồi đúng hạn và đầy đủ bộ câu hỏi (questionnaire) từ DOC là bắt buộc. Nếu không, DOC có thể áp dụng mức thuế bất lợi theo phương pháp Adverse Facts Available (AFA) – thường cao nhất trong khung thuế.

Làm việc với luật sư và tư vấn thương mại quốc tế

Doanh nghiệp nên thuê các đơn vị có kinh nghiệm về điều tra CVD tại Hoa Kỳ để:

• Hướng dẫn cách chuẩn bị dữ liệu theo chuẩn DOC.
• Giải trình hiệu quả và thương lượng lại nếu có sai sót trong quá trình xác minh.

Cân nhắc yêu cầu rà soát hành chính hoặc hỗ trợ từ Chính phủ

• Sau khi thuế CVD được áp dụng, doanh nghiệp có thể nộp đơn yêu cầu Administrative Review hàng năm để điều chỉnh mức thuế nếu chứng minh được có sự thay đổi.
• Trong trường hợp bị áp thuế sai quy định, doanh nghiệp có thể phối hợp Bộ Công Thương kiến nghị khởi kiện ra WTO theo cơ chế DSU (Hiểu như vụ Việt Nam kiện vụ cá tra vào năm 2003 – DS268).

Bài học từ các vụ kiện trước đây

Vụ gỗ dán Việt Nam (2019–2021):

Một số doanh nghiệp bị áp thuế CVD 11,96% do không chứng minh được không nhận trợ cấp đất đai từ Chính phủ. Họ thiếu sót trong việc cung cấp tài liệu về nguồn gốc đất, dẫn đến việc cơ quan Hoa Kỳ cho rằng đã nhận trợ cấp không công bằng.

Vụ thép chống ăn mòn (2017):

Doanh nghiệp không cung cấp đầy đủ thông tin chi tiết về giá nguyên liệu trong sản xuất, dẫn đến việc Bộ Thương mại Hoa Kỳ áp dụng phương pháp Adverse Facts Available (AFA), từ đó áp thuế cao nhất.

Vụ cá tra – basa (nhiều năm): 

Doanh nghiệp thành công nhờ sự hỗ trợ pháp lý và cung cấp thông tin kịp thời, minh bạch, giúp tránh mức thuế cao và bảo vệ thị phần tại Hoa Kỳ.

Điểm chung từ các vụ thành công:

Những vụ thành công đều có điểm chung là chuẩn bị hồ sơ kỹ càng và sự phối hợp chặt chẽ với luật sư, chuyên gia để đảm bảo tuân thủ và bảo vệ quyền lợi.

Kết luận

Để ứng phó hiệu quả với thuế đối ứng từ Hoa Kỳ, doanh nghiệp Việt cần xây dựng hệ thống lưu trữ hồ sơ chuẩn quốc tế, chủ động đánh giá rủi ro thương mại và theo dõi các chương trình hỗ trợ có thể bị coi là trợ cấp. Đồng thời, cần phối hợp chặt chẽ với luật sư và chuyên gia quốc tế để đảm bảo tuân thủ và tối ưu chiến lược phòng vệ. Trong bối cảnh bảo hộ gia tăng, đây là yếu tố sống còn để giữ vững thị phần tại Mỹ.