Thu hồi đất nông nghiệp theo Luật đất đai hiện hành bao gồm các quy định chặt chẽ nhằm đảm bảo quyền lợi cho người dân và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Tìm hiểu quy định mới nhất về thu hồi đất nông nghiệp theo luật hiện hành và những lưu ý quan trọng trong quá trình này. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi cung cấp thông tin chi tiết về các điều kiện, quy trình, và bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp.
1. Các quy định pháp lý về thu hồi đất nông nghiệp
Luật Đất đai 2024 đã có quy định cụ thể về thu hồi đất nông nghiệp, đặc biệt các điều sau:
- Điều 96: Bảo vệ quyền lợi của hộ gia đình và cá nhân khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, đảm bảo rằng họ nhận được bồi thường công bằng thông qua các hình thức như đất, tiền hoặc nhà ở.
- Điều 97: Quy định rõ các trường hợp bồi thường cho tổ chức kinh tế, cộng đồng dân cư, và tổ chức tôn giáo, đảm bảo quyền lợi khi họ có nhu cầu sử dụng đất hợp pháp và đất bị Nhà nước thu hồi.
2. Quy trình Thu hồi Đất nông nghiệp theo Luật Đất đai 2024
Quy trình thu hồi đất nông nghiệp bao gồm ba bước chính: thông báo thu hồi, định giá bồi thường và giải phóng mặt bằng:
Công bố Quy hoạch:
Cơ quan nhà nước sẽ thông báo quy hoạch, công khai chi tiết vùng đất cần thu hồi và mục đích sử dụng mới nhằm đảm bảo tính minh bạch và sự tham gia của người dân.
Ra Quyết định Thu hồi:
Các trường hợp thu hồi đất phải có quyết định chính thức từ cơ quan có thẩm quyền, như Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh hoặc cấp huyện, tùy vào mức độ ảnh hưởng của dự án.
Kiểm kê Đất đai và Tài sản:
Tiến hành thống kê cụ thể diện tích đất, tài sản trên đất, và những người có quyền lợi liên quan. Việc kiểm kê được thực hiện dưới sự giám sát của cơ quan chức năng để đảm bảo tính chính xác và đầy đủ.
Xác định Bồi thường:
Luật quy định các hình thức bồi thường như bằng đất nông nghiệp khác, bằng tiền hoặc bằng nhà ở tái định cư. Các hộ gia đình có thể được bồi thường bằng nhà ở nếu địa phương có đủ quỹ đất hoặc nhà để phục vụ tái định cư.
Lập Phương án Bồi thường, Hỗ trợ:
Dựa trên kết quả kiểm kê, cơ quan chức năng lập phương án bồi thường và hỗ trợ theo từng trường hợp cụ thể, trình cấp thẩm quyền phê duyệt và công khai cho người dân xem xét.
Thực hiện Chi trả Bồi thường:
Sau khi phương án bồi thường được duyệt, người dân nhận tiền hoặc đất bồi thường theo phương án đã công khai. Việc chi trả phải đảm bảo tính minh bạch và đáp ứng nhu cầu của người dân bị thu hồi đất.
Bàn giao Đất:
Sau khi hoàn tất bồi thường và hỗ trợ, người sử dụng đất bàn giao đất lại cho cơ quan nhà nước.
3. Chính sách bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp
Chính sách bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp theo Luật Đất đai năm 2024 (hiệu lực từ ngày 01/8/2024) tập trung vào việc bồi thường cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng và tổ chức kinh tế khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ các mục đích công và phát triển hạ tầng.
Bồi thường cho hộ gia đình và cá nhân sử dụng đất nông nghiệp:
- Các hộ gia đình, cá nhân đủ điều kiện bồi thường theo Điều 95 có thể được bồi thường bằng đất nông nghiệp, tiền, đất có mục đích khác hoặc nhà ở, tùy vào từng trường hợp.
- Diện tích đất nông nghiệp được bồi thường sẽ bao gồm phần diện tích trong hạn mức và diện tích được nhận thừa kế.
- Nếu đất nông nghiệp vượt hạn mức nhận chuyển nhượng trước ngày 1/7/2014, bồi thường sẽ tuân theo quy định Chính phủ.
Đối với đất nông nghiệp sử dụng trước năm 2004:
Nếu người sử dụng là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nhưng chưa đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, họ vẫn có thể nhận bồi thường theo các quy định Chính phủ, nhằm hỗ trợ những người chưa có giấy tờ đầy đủ nhưng sử dụng đất lâu dài và liên tục.
Bồi thường cho tổ chức kinh tế, cộng đồng, và tổ chức tôn giáo:
- Tổ chức kinh tế đang sử dụng đất nông nghiệp hợp pháp, nếu Nhà nước thu hồi, cũng được bồi thường tương tự như các hộ gia đình và cá nhân, với điều kiện đã hoàn thành nghĩa vụ tài chính ban đầu như thuê đất hoặc nhận chuyển nhượng hợp pháp.
- Cộng đồng dân cư và các tổ chức tôn giáo khi thu hồi đất cũng sẽ được bồi thường, tạo điều kiện duy trì các hoạt động cộng đồng tại địa phương.
4. Vướng mắc thường gặp trong thu hồi đất nông nghiệp
Các khó khăn trong quá trình thu hồi đất bao gồm tranh chấp về giá bồi thường và chậm trễ trong chi trả:
- Giá bồi thường thấp: Nhiều hộ dân cho rằng mức bồi thường không phản ánh đúng giá trị thực của đất, nhất là tại các khu vực có thị trường bất động sản sôi động. Theo nghiên cứu từ Hội Nông dân, có khoảng 30% các trường hợp thu hồi đất phát sinh tranh chấp vì lý do này.
- Chậm chi trả bồi thường: Một số dự án kéo dài quá lâu hoặc chưa kịp giải ngân khiến người dân bức xúc. Việc chậm trễ làm ảnh hưởng đến đời sống và kế hoạch kinh doanh của người dân. Ngoài ra, một số trường hợp còn phát sinh khiếu kiện, đặc biệt ở các dự án lớn như sân bay Long Thành, nơi hàng trăm hộ dân yêu cầu điều chỉnh mức bồi thường hợp lý.
5. Kết luận
Thu hồi đất nông nghiệp là cần thiết để phát triển quốc gia, nhưng cần đảm bảo quyền lợi cho người dân. Nhà nước cần áp dụng các biện pháp minh bạch và công bằng trong quy trình thu hồi và bồi thường, tạo điều kiện cho người dân bị thu hồi đất có thể chuyển đổi nghề và ổn định cuộc sống.