QUẢNG CÁO SAI SỰ THẬT VỀ THỰC PHẨM CHỨC NĂNG: DOANH NGHIỆP, AGENCY HAY KOL SẼ CHỊU TRÁCH NHIỆM?

Quảng cáo thực phẩm chức năng đang trở thành “mảnh đất vàng” của các doanh nghiệp nhờ sự hỗ trợ từ KOL, agency và mạng xã hội. Tuy nhiên, khi quảng cáo sai sự thật – như phóng đại công dụng, gây hiểu nhầm về sản phẩm – ai sẽ là người phải đứng mũi chịu sào? Doanh nghiệp sản xuất, công ty truyền thông, hay người nổi tiếng trực tiếp phát ngôn? Bài viết này sẽ làm rõ từng chủ thể và trách nhiệm pháp lý tương ứng theo quy định hiện hành.

Thực trạng quảng cáo sai sự thật về thực phẩm chức năng

Trong những năm gần đây, thị trường thực phẩm chức năng (TPCN) tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đi kèm với làn sóng quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội. Từ livestream bán hàng, video YouTube đến bài đăng trên Facebook, TikTok – người tiêu dùng dễ dàng bắt gặp những lời giới thiệu "có cánh" về công dụng của sản phẩm: “tăng sức đề kháng”, “thải độc gan”, “hỗ trợ điều trị tiểu đường”… Tuy nhiên, nhiều nội dung lại vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật.

Một số hình thức vi phạm phổ biến bao gồm:

• Quảng cáo TPCN như thuốc chữa bệnh
• Gắn hình ảnh bác sĩ, nhân viên y tế dù không có thật
• Sử dụng lời lẽ khẳng định chắc chắn công dụng
• Gây nhầm lẫn hoặc thổi phồng hiệu quả sản phẩm

Vụ việc tiêu biểu: Kẹo rau củ KERA – Quang Linh Vlog và Hằng Đu Mục

Cặp KOL nổi tiếng này từng chia sẻ rằng sản phẩm giúp trẻ “ăn rau dễ dàng”, “tăng sức đề kháng”, “giảm nguy cơ táo bón”. Tuy nhiên, theo Cục An toàn thực phẩm, sản phẩm KERA không được cấp phép là thực phẩm bảo vệ sức khỏe, càng không phải thuốc hay có khả năng điều trị bệnh. Dư luận đã đặt câu hỏi: trách nhiệm pháp lý thuộc về ai?

Phân định trách nhiệm: Doanh nghiệp – Agency – KOL chịu trách nhiệm thế nào?

Doanh nghiệp sản xuất hoặc phân phối

Trách nhiệm pháp lý:

Doanh nghiệp là chủ thể trực tiếp chịu trách nhiệm về tính pháp lý, chất lượng và nội dung quảng cáo sản phẩm. Theo Điều 12 Luật Quảng cáo 2012, người quảng cáo có nghĩa vụ:

“Cung cấp cho người kinh doanh dịch vụ quảng cáo hoặc người phát hành quảng cáo thông tin cần thiết, trung thực, chính xác về cơ quan, tổ chức, cá nhân, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, các tài liệu liên quan đến điều kiện quảng cáo và chịu trách nhiệm về các thông tin đó.”

Agency truyền thông – quảng cáo

Trách nhiệm pháp lý:

Các công ty quảng cáo, agency trung gian tham gia sản xuất nội dung hoặc lên chiến dịch truyền thông đều chịu trách nhiệm liên đới nếu vi phạm. Theo Điều 14 Luật Quảng cáo 2012, người phát hành quảng cáo có nghĩa vụ:

“Kiểm tra các tài liệu liên quan đến điều kiện quảng cáo của tổ chức, cá nhân, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cần quảng cáo.”

Nếu cố tình sản xuất hoặc phát tán nội dung sai lệch, agency có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 38/2021/NĐ-CP, với mức phạt cụ thể tùy theo hành vi vi phạm.

Người nổi tiếng / KOL / Influencer

Trách nhiệm pháp lý:

Người nổi tiếng trực tiếp phát ngôn hoặc đăng tải nội dung quảng cáo có thể phải chịu trách nhiệm cá nhân, đặc biệt nếu họ:

• Tự ý thay đổi kịch bản quảng cáo.
• Dùng hình ảnh, uy tín cá nhân để khẳng định công dụng sản phẩm.
• Không kiểm tra, xác minh tính pháp lý sản phẩm trước khi quảng bá.

Căn cứ pháp lý:

• Điều 51 – Nghị định 38/2021/NĐ-CP: Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi quảng cáo sai sự thật về bản chất, công dụng, chất lượng của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.
• Điều 584 – Bộ luật Dân sự 2015: Người nào có hành vi xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.

Các chế tài xử lý khi vi phạm

Bài học và khuyến nghị

Với doanh nghiệp:

• Phải đảm bảo sản phẩm được cấp phép đúng quy định
• Soạn nội dung quảng cáo phù hợp với hồ sơ công bố, không phóng đại

Với agency:

• Tư vấn pháp lý cho khách hàng trước khi phát hành nội dung
• Từ chối hợp tác nếu biết rõ sản phẩm chưa hợp pháp

Với KOL, người nổi tiếng:

• Kiểm tra kỹ sản phẩm, yêu cầu hợp đồng rõ ràng
• Tránh sử dụng từ ngữ như “trị bệnh”, “tăng đề kháng”, “chữa khỏi”… nếu sản phẩm không được công nhận là thuốc

Kết luận

Quảng cáo sai sự thật về thực phẩm chức năng là hành vi vi phạm pháp luật, tiềm ẩn rủi ro lớn cho cả doanh nghiệp, agency và người nổi tiếng. Việc “chia sẻ nhẹ nhàng” hay “PR một chút” trên mạng xã hội nếu không đúng sự thật vẫn có thể dẫn đến xử phạt, kiện tụng, thậm chí truy cứu hình sự. Khi pháp luật ngày càng siết chặt, trách nhiệm quảng cáo cần được đặt đúng nơi, đúng người, và đúng quy định.