PHÂN TÍCH LỢI – HẠI GIỮA VIỆC KHỞI KIỆN VÀ YÊU CẦU PHÁ SẢN ĐỐI VỚI CÁC CON NỢ

Trong quá trình thu hồi công nợ, chủ nợ thường đứng trước hai lựa chọn pháp lý quan trọng: khởi kiện dân sự hoặc yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với con nợ. Mỗi phương án đều có những lợi ích và rủi ro riêng, ảnh hưởng lớn đến khả năng thu hồi tài sản và thời gian giải quyết tranh chấp. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết các yếu tố lợi – hại giữa việc khởi kiện và yêu cầu phá sản, giúp bạn cân nhắc chọn đúng chiến lược xử lý nợ phù hợp với từng tình huống thực tế.

Tổng quan về hai phương thức xử lý con nợ

Trong thực tiễn thu hồi công nợ, chủ nợ có thể lựa chọn hai biện pháp pháp lý phổ biến là khởi kiện dân sự hoặc yêu cầu mở thủ tục phá sản đối với con nợ.

• Khởi kiện dân sự được thực hiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, cho phép chủ nợ yêu cầu Tòa án buộc con nợ thực hiện nghĩa vụ thanh toán.
• Yêu cầu mở thủ tục phá sản được điều chỉnh bởi Luật Phá sản 2014, cho phép chủ nợ đề nghị Tòa án tuyên bố doanh nghiệp con nợ mất khả năng thanh toán và phân chia tài sản theo trật tự ưu tiên.

Tùy từng trường hợp cụ thể, chủ nợ cần cân nhắc kỹ giữa lợi ích và hạn chế của mỗi phương thức để tối ưu hóa quyền lợi của mình.

Phân tích lợi – hại của việc khởi kiện đối với con nợ

Lợi ích khi khởi kiện

• Thủ tục đơn giản, quen thuộc:
  Khởi kiện là phương thức phổ biến, quy trình rõ ràng theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Các bước từ nộp đơn đến xét xử đều theo trình tự luật định.
• Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời:
  Chủ nợ có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời như phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản của con nợ ngay khi nộp đơn (Điều 111 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015), bảo vệ quyền lợi trước nguy cơ tẩu tán tài sản.
• Khả năng thu hồi tài sản cụ thể:
  Sau khi bản án có hiệu lực, chủ nợ có thể yêu cầu cơ quan thi hành án cưỡng chế buộc con nợ thực hiện nghĩa vụ thanh toán, xử lý tài sản đảm bảo.

Hạn chế khi khởi kiện

• Thời gian giải quyết kéo dài:
  Một vụ kiện dân sự có thể mất nhiều thời gian qua các giai đoạn xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, thậm chí giám đốc thẩm, làm chậm quá trình thu hồi công nợ.
• Chi phí án phí và thi hành án:
  Ngoài án phí sơ thẩm (theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14), nếu con nợ không tự nguyện thi hành, chủ nợ phải trả thêm chi phí thi hành án theo Luật Thi hành án dân sự 2008 (sửa đổi 2014).
• Khả năng thi hành hạn chế:
  Nếu con nợ không còn tài sản hoặc đã tẩu tán tài sản, việc thi hành bản án sẽ gặp rất nhiều khó khăn, thậm chí không thể thu hồi được nợ.

Phân tích lợi – hại của việc yêu cầu phá sản đối với con nợ

Lợi ích khi yêu cầu phá sản

• Buộc con nợ công khai tình trạng tài chính:
  Theo khoản 1 Điều 47 Luật Phá sản 2014, khi Tòa án thụ lý đơn yêu cầu phá sản, con nợ buộc phải cung cấp báo cáo tài chính, danh sách chủ nợ, tài sản hiện có..., giúp chủ nợ nắm rõ khả năng thanh toán.
• Quyền tham gia hội nghị chủ nợ:
  Chủ nợ được tham gia hội nghị chủ nợ (Điều 75 Luật Phá sản 2014) để biểu quyết các phương án xử lý tài sản, phục hồi hoạt động kinh doanh hoặc yêu cầu tuyên bố phá sản.
• Ưu tiên thanh toán theo thứ tự pháp luật:
  Khi thanh lý tài sản, việc phân chia theo thứ tự ưu tiên (Điều 54 Luật Phá sản 2014) đảm bảo công bằng giữa các chủ nợ và hạn chế thiệt hại do bên nợ tự ý chiếm dụng.

Hạn chế khi yêu cầu phá sản

• Thủ tục phức tạp hơn:
  Yêu cầu phá sản trải qua nhiều bước: nộp đơn, thụ lý, lựa chọn quản tài viên, tổ chức hội nghị chủ nợ, xét duyệt phương án phục hồi hoặc tuyên bố phá sản, khiến thời gian xử lý kéo dài.
• Khả năng thu hồi thấp nếu con nợ mất khả năng thanh toán:
  Nếu tài sản con nợ không đủ thanh toán chi phí phá sản hoặc bị hao hụt nghiêm trọng, chủ nợ có nguy cơ chỉ thu hồi được một phần nhỏ hoặc không thu hồi được nợ.
• Chi phí cao:
  Chủ nợ yêu cầu phá sản phải chịu tạm ứng án phí phá sản (Điều 21 Luật Phá sản 2014) và các khoản chi phí cho quản tài viên, chi phí thẩm định giá tài sản, chi phí xử lý tài sản…

Các tiêu chí lựa chọn giữa khởi kiện và yêu cầu phá sản

Để lựa chọn đúng chiến lược xử lý công nợ, chủ nợ cần căn cứ vào các tiêu chí sau:

• Tình trạng tài sản của con nợ:
  Nếu con nợ còn tài sản cụ thể, dễ xác định và thi hành án, việc khởi kiện sẽ khả thi hơn. Nếu con nợ có dấu hiệu mất khả năng thanh toán toàn diện, yêu cầu phá sản sẽ phù hợp.  Ví dụ: Công ty Cổ phần Rạng Đông bị Tòa án mở thủ tục phá sản.
• Số lượng và tình trạng các chủ nợ khác:
  Nếu nhiều chủ nợ cùng tranh chấp, việc yêu cầu phá sản sẽ giúp tham gia vào quá trình phân chia tài sản hợp pháp.
• Mục tiêu thu hồi công nợ:
  Nếu mục tiêu là thu hồi toàn bộ khoản nợ nhanh chóng, khởi kiện dân sự là lựa chọn hợp lý. Nếu mục tiêu là tạo áp lực pháp lý buộc con nợ phải hợp tác hoặc thu hồi phần nợ nhất định, yêu cầu phá sản có thể là công cụ hiệu quả hơn.

Kết luận

Việc lựa chọn khởi kiện con nợ hay yêu cầu phá sản phụ thuộc vào tình hình tài chính thực tế của con nợ, mục tiêu thu hồi công nợ, cũng như khả năng theo đuổi thủ tục pháp lý của chủ nợ.
Khởi kiện mang lại tính khả thi cao nếu con nợ còn tài sản cụ thể, trong khi yêu cầu phá sản sẽ phù hợp nếu con nợ đã mất khả năng thanh toán nghiêm trọng.
Chủ nợ nên tham khảo ý kiến chuyên gia pháp lý ngay từ giai đoạn đầu để có chiến lược xử lý công nợ hiệu quả, tối ưu hóa quyền lợi và tránh các rủi ro pháp lý phát sinh.