NHÃN HIỆU – TÀI SẢN VÔ HÌNH CẦN BẢO VỆ TRƯỚC KHI NỔI TIẾNG

Nhiều doanh nghiệp chỉ quan tâm đến việc đăng ký nhãn hiệu khi thương hiệu đã có chỗ đứng trên thị trường. Tuy nhiên, điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, đặc biệt khi xuất hiện bên thứ ba lợi dụng để chiếm đoạt hoặc đăng ký trước. Trên thực tế, nhãn hiệu là một tài sản vô hình có thể mang lại giá trị rất lớn nếu được bảo hộ đúng cách. Vậy vì sao doanh nghiệp cần bảo vệ nhãn hiệu từ khi còn “vô danh”? Bài viết dưới đây sẽ phân tích rõ lý do và đưa ra hướng đi phù hợp.

Lầm tưởng phổ biến: chỉ khi nổi tiếng mới cần bảo vệ nhãn hiệu

Rất nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các start-up, có chung một suy nghĩ: "đợi nổi tiếng rồi mới đăng ký nhãn hiệu". Họ đầu tư mạnh vào marketing, sản phẩm, truyền thông – nhưng lại bỏ qua việc bảo vệ thứ quan trọng nhất: tên gọi, biểu tượng, slogan mà mình đang xây dựng mỗi ngày.

Thực tế, chính thời điểm bạn chưa nổi tiếng lại là lúc nhãn hiệu dễ bị người khác chiếm dụng nhất. Và một khi tên thương hiệu đã bị bên thứ ba đăng ký hợp pháp, việc giành lại là vô cùng tốn kém – nếu không muốn nói là bất khả thi.

Nhãn hiệu – tài sản vô hình có thể bị “cướp mất” hợp pháp

Theo khoản 16 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2022, nhãn hiệu là dấu hiệu dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ giữa các tổ chức, cá nhân khác nhau.

Vấn đề nằm ở chỗ: pháp luật Việt Nam hiện hành áp dụng nguyên tắc “nộp đơn trước, được quyền trước” (Điều 90 Luật SHTT). Điều này đồng nghĩa với việc, ai nộp đơn đăng ký nhãn hiệu sớm hơn – sẽ có quyền hợp pháp, bất kể ai sử dụng trước trong thực tế.

Một vài ví dụ điển hình:

• Thương hiệu gạo ST25 – sản phẩm đạt giải gạo ngon nhất thế giới, từng bị doanh nghiệp nước ngoài đăng ký trước tại Mỹ.
• Cà phê Buôn Ma Thuột bị mất nhãn hiệu tại Trung Quốc, phải mất 7 năm mới lấy lại được.
• Tại Việt Nam, hàng loạt cái tên như “Phở Thìn”, “Bánh mì PewPew”, “Sơn Trà”... từng bị người khác âm thầm đăng ký nhãn hiệu.

Như vậy, chỉ cần chậm một bước, bạn có thể mất quyền sử dụng chính thương hiệu mình tạo ra.

Hệ quả của việc mất quyền nhãn hiệu: không chỉ là cái tên

Khi doanh nghiệp không còn sở hữu nhãn hiệu hợp pháp, hậu quả không chỉ dừng lại ở việc đổi tên:

• Mất trắng chi phí marketing, nhận diện thương hiệu đã đầu tư
• Không thể mở rộng, nhượng quyền hoặc gọi vốn (vì không chứng minh được quyền sở hữu trí tuệ)
• Không thể xử lý các bên làm giả, nhái thương hiệu vì bạn không có văn bằng bảo hộ
• Bị đối phương kiện ngược nếu bạn vẫn tiếp tục sử dụng nhãn hiệu đã bị họ đăng ký

Thực tế, rất nhiều doanh nghiệp dù có sản phẩm tốt, đội ngũ mạnh, nhưng vẫn buộc phải đóng cửa hoặc đổi tên chỉ vì bỏ qua bước đăng ký nhãn hiệu.

Tư duy lại chiến lược phát triển thương hiệu từ khâu khởi điểm

Một chiến lược xây dựng thương hiệu bền vững không thể thiếu việc bảo hộ nhãn hiệu ngay từ đầu. Đó không chỉ là trách nhiệm pháp lý, mà còn là tầm nhìn chiến lược.

Hãy lồng ghép bảo hộ nhãn hiệu ngay từ giai đoạn:

• Đặt tên sản phẩm/dự án
• Thiết kế logo/slogan
• Chuẩn bị ra mắt sản phẩm hoặc mở rộng thị trường

Việc đăng ký nhãn hiệu nên được xem là chi phí đầu tư dài hạn, chứ không phải chi phí hành chính đơn thuần.

Doanh nghiệp nên làm gì để bảo vệ nhãn hiệu?

1. Tra cứu nhãn hiệu trước khi sử dụng

Truy cập website của Cục Sở hữu trí tuệ hoặc hệ thống WIPO để kiểm tra xem tên/logo bạn định sử dụng đã có ai đăng ký chưa.

2. Đăng ký sớm

Hồ sơ gồm:

• Tờ khai đăng ký
• Mẫu nhãn hiệu
• Danh mục hàng hóa/dịch vụ (theo Bảng phân loại Nice)
• Lệ phí theo Thông tư 263/2016/TT-BTC

Thời gian xử lý trung bình: 12–18 tháng, nhưng ngày ưu tiên tính từ ngày nộp đơn.

3. Đăng ký nhãn hiệu quốc tế nếu có kế hoạch xuất khẩu

Doanh nghiệp có thể đăng ký tại nhiều quốc gia cùng lúc thông qua Hệ thống Madrid (Việt Nam là thành viên). Việc này giúp tiết kiệm chi phí và mở rộng phạm vi bảo vệ.

4. Theo dõi – gia hạn – xử lý xâm phạm

Sau khi được cấp văn bằng, doanh nghiệp cần:

• Gia hạn mỗi 10 năm
• Theo dõi thị trường, đặc biệt trên sàn TMĐT và mạng xã hội
• Yêu cầu xử lý hành vi xâm phạm theo Điều 198–211 Luật SHTT

Kết luận

Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt hiện nay, chậm một bước là mất cả thương hiệu. Bảo hộ nhãn hiệu từ khi chưa nổi tiếng giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát tài sản trí tuệ, tránh tranh chấp và tạo nền tảng pháp lý cho tăng trưởng bền vững.