HÀNG GIẢ, HÀNG KÉM CHẤT LƯỢNG ĐANG BỦA VÂY NGƯỜI TIÊU DÙNG VIỆT – LÀM SAO ĐỂ NHẬN BIẾT?

Hàng giả, hàng kém chất lượng đang len lỏi khắp mọi ngóc ngách của thị trường Việt Nam – từ chợ truyền thống đến các sàn thương mại điện tử lớn. Với vẻ ngoài khó phân biệt và chiêu trò ngày càng tinh vi, người tiêu dùng dễ dàng rơi vào bẫy, vừa mất tiền, vừa ảnh hưởng sức khỏe. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhận diện những dấu hiệu phổ biến của hàng giả, hàng kém chất lượng, đồng thời đưa ra các giải pháp thực tế giúp bạn mua sắm an toàn và thông minh hơn.

Hàng giả, hàng kém chất lượng là gì?

Hàng giả theo quy định pháp luật Việt Nam

Theo khoản 7 Điều 3 Nghị định 98/2020/NĐ-CP, hàng giả bao gồm các loại sau:

• Hàng giả về chất lượng và công dụng;
• Hàng giả về nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý;
• Hàng giả về tem, bao bì, nhãn mác;
• Hàng giả về nguồn gốc xuất xứ.

Nghị định này cũng làm rõ: sản phẩm được coi là hàng giả khi có giá trị sử dụng, công dụng không đúng với bản chất của hàng thật hoặc không đạt tiêu chuẩn công bố.

Hàng kém chất lượng được hiểu như thế nào?

Theo khoản 5 Điều 3 Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2007, hàng hóa không đảm bảo chất lượng là hàng không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật tương ứng hoặc không phù hợp với tiêu chuẩn công bố áp dụng, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Phân biệt hàng giả và hàng kém chất lượng

Thực trạng pháp lý và quản lý hàng giả, hàng kém chất lượng tại Việt Nam

Tình trạng vi phạm phổ biến và tinh vi hơn

Theo Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), trong năm 2024 có hơn 35.000 vụ việc vi phạm về hàng giả, hàng nhái bị phát hiện, chủ yếu tập trung vào mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, thuốc, quần áo, điện tử.

Đáng chú ý, các hành vi ngày càng tinh vi: sử dụng mã QR giả, bao bì giống thật, gắn mác thương hiệu lớn nhưng sản xuất thủ công hoặc nhập lậu.

Lỗ hổng trong quản lý thị trường

Việc giám sát chủ yếu vẫn phụ thuộc vào kiểm tra thủ công và tố giác từ người tiêu dùng, trong khi đó công nghệ kiểm định chưa phổ cập, đặc biệt là ở tuyến huyện và các chợ truyền thống.

Thiếu liên kết giữa các cơ quan chức năng

Hiện nay, Cục Quản lý thị trường, Cục Sở hữu trí tuệ, cơ quan công an kinh tế, hải quan, và Sở Khoa học & Công nghệ đều có thẩm quyền xử lý nhưng chưa có hệ thống chia sẻ dữ liệu xuyên ngành hiệu quả.

Chế tài xử phạt hành vi sản xuất – kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng

Xử phạt hành chính

Theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP, mức xử phạt:

• Tối đa 200 triệu đồng đối với cá nhân, 500 triệu đồng đối với tổ chức;
• Tịch thu tang vật, phương tiện, đình chỉ hoạt động từ 1–12 tháng;
• Buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm.

Xử lý hình sự

Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) quy định:

• Điều 192: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc chữa bệnh... – phạt tù từ 1 đến 20 năm hoặc chung thân;
• Điều 193 – 195: Phạt tù đến 15 năm đối với hàng giả là mỹ phẩm, phân bón, giống cây trồng,...

Các tội này có thể bị xử lý song song với xử phạt hành chính, tùy tính chất, mức độ vi phạm.

Bồi thường dân sự cho người tiêu dùng

Theo Điều 608 – 609 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân/doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh hàng giả hoặc hàng kém chất lượng có nghĩa vụ bồi thường toàn bộ thiệt hại do sản phẩm gây ra.

Vai trò và nghĩa vụ của người tiêu dùng trong phòng chống hàng giả

Căn cứ pháp lý

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, đã được sửa đổi năm 2023 (Luật số 19/2023/QH15), có hiệu lực từ 01/07/2024, trao cho người tiêu dùng nhiều quyền cụ thể.

Quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng

• Quyền được thông tin rõ ràng về sản phẩm, xuất xứ, thành phần;
• Quyền khiếu nại, tố cáo, yêu cầu bồi thường;
• Nghĩa vụ kiểm tra, xác minh thông tin trước khi mua hàng.

Kênh tiếp nhận tố giác hàng giả

• Tổng đài 1800 6838 của Cục Quản lý thị trường (miễn phí);
• Ứng dụng “Quản lý thị trường” trên Android/iOS;
• Email, trang web chính thức của Tổng cục QLTT, hoặc gửi đơn trực tiếp đến công an kinh tế địa phương.

Kết luận

Hàng giả, hàng kém chất lượng không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, làm xói mòn niềm tin xã hội vào pháp luật và thị trường. Người tiêu dùng chính là “lá chắn đầu tiên” chống lại hàng giả. Hãy mua hàng có nguồn gốc rõ ràng, kiểm tra kỹ lưỡng và phản ánh kịp thời khi phát hiện sản phẩm vi phạm để góp phần bảo vệ chính mình và xã hội.