CHUYỂN TỪ HỘ KINH DOANH SANG CÔNG TY: NHỮNG RÀO CẢN LỚN MÀ BẠN PHẢI BIẾT

Chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang công ty là xu hướng tất yếu khi hoạt động kinh doanh mở rộng. Tuy nhiên, quá trình này không hề đơn giản. Nhiều cá nhân, hộ kinh doanh đang gặp khó với thủ tục pháp lý phức tạp, chi phí phát sinh và áp lực quản lý mới. Vậy đâu là những rào cản lớn nhất? Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện các trở ngại phổ biến và có cái nhìn rõ ràng hơn trước khi quyết định chuyển đổi mô hình kinh doanh.

Cơ sở pháp lý về chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang công ty

Hiện nay, Việt Nam đã có cơ chế hỗ trợ chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp, được quy định tại Điều 27 Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp. Theo đó, hộ kinh doanh có thể thực hiện đăng ký chuyển đổi thành doanh nghiệp và được kế thừa một phần quyền, nghĩa vụ nhất định (như sử dụng mã số thuế, tiếp tục hợp đồng lao động, thuê tài sản, v.v.) nhưng không trực tiếp, nhìn chung vẫn phải là thành lập pháp nhân mới. Các văn bản pháp lý điều chỉnh chủ yếu gồm:

• Luật Doanh nghiệp 2020 – quy định về thành lập, tổ chức, quản lý và hoạt động của doanh nghiệp.
• Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp – hướng dẫn thủ tục thành lập công ty mới.
• Nghị định 39/2018/NĐ-CP về hộ kinh doanh – quy định về điều kiện, hoạt động và chấm dứt hộ kinh doanh.
• Thông tư 88/2021/TT-BTC và các văn bản hướng dẫn về thuế khi chuyển đổi mô hình hoạt động.

Vì không có thủ tục "chuyển đổi trực tiếp", nên cá nhân phải giải thể hộ kinh doanh và tiến hành thủ tục thành lập công ty mới từ đầu.

Những rào cản lớn khi chuyển từ hộ kinh doanh sang công ty

Thủ tục pháp lý rườm rà, không có cơ chế chuyển đổi trực tiếp

Một trong những vướng mắc lớn nhất là không có thủ tục chuyển đổi một bước từ hộ kinh doanh sang công ty. Chủ hộ phải:

• Làm thủ tục chấm dứt hoạt động hộ kinh doanh tại Phòng Kinh tế hoặc UBND cấp quận/huyện.
• Chuẩn bị hồ sơ đăng ký thành lập công ty (TNHH hoặc cổ phần), trong đó mã số thuế mới hoàn toàn khác.
• Thực hiện các nghĩa vụ thuế trước khi giải thể.

Sự không liên thông giữa hai mô hình dẫn đến phát sinh nhiều giấy tờ, mất thời gian và dễ sai sót.

Tăng chi phí vận hành và nghĩa vụ pháp lý

Khi chuyển sang mô hình công ty, chi phí và nghĩa vụ pháp lý sẽ tăng rõ rệt:

• Chi phí kế toán: phải thuê kế toán theo chuẩn mực kế toán doanh nghiệp.
• Bảo hiểm xã hội: bắt buộc đóng cho người lao động theo Luật BHXH.
• Thuế GTGT và thuế TNDN: áp dụng chế độ khai báo thuế đầy đủ theo quý/tháng.

So với hình thức thuế khoán đơn giản của hộ kinh doanh, mô hình công ty đòi hỏi sự chuyên nghiệp hơn trong quản trị và tài chính.

Chuyển đổi hệ thống kế toán – thuế phức tạp

Hộ kinh doanh thường không có hệ thống sổ sách kế toán rõ ràng. Khi chuyển sang công ty:

• Phải xây dựng hệ thống kế toán bài bản theo Thông tư 132/2018/TT-BTC (áp dụng cho doanh nghiệp siêu nhỏ) hoặc Thông tư 133/2016/TT-BTC.
• Việc chuyển đổi mã số thuế, hóa đơn, chứng từ có thể gây ngắt quãng hoạt động kinh doanh, đặc biệt với các doanh nghiệp có chuỗi cung ứng hoặc hợp đồng dài hạn.

Tâm lý ngại thay đổi và thiếu kiến thức pháp lý

Nhiều cá nhân ngần ngại chuyển đổi vì lo ngại:

• Không quen với việc quản trị doanh nghiệp theo pháp luật.
• Sợ các rủi ro liên quan đến thuế, bảo hiểm, lao động, công bố thông tin,…
• Thiếu kiến thức hoặc không có bộ phận tư vấn chuyên nghiệp.

Điều này khiến không ít hộ kinh doanh dù có doanh thu lớn vẫn duy trì mô hình cũ để tránh phiền hà.

Một số lưu ý trước khi quyết định chuyển đổi

Để giảm thiểu rủi ro và thuận lợi hơn trong quá trình chuyển đổi, chủ hộ kinh doanh cần lưu ý:

• Theo quy định pháp luật hiên nay không bắt buộc chuyển đổi sang loại hình doanh nghiệp, tuy nhiên đối với hộ kinh doanh có doanh thu từ 01 tỷ đồng/năm hoạt động trong lĩnh vực ăn uống, dịch vụ, khách sạn, vận tải,... thì không áp dụng thuế khoán như trước đây mà chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử khi cung cấp các dịch vụ này. Đây là thời điểm các hộ kinh doanh cần phải chuyển sang loại hình doanh nghiệp.
• Đánh giá quy mô hoạt động thực tế: Nếu doanh thu lớn, số lượng lao động đông, có hợp đồng dài hạn thì nên cân nhắc chuyển đổi sớm.
• Lập kế hoạch chuyển đổi rõ ràng: Chuẩn bị hồ sơ, phân công trách nhiệm, thời điểm chấm dứt hộ kinh doanh hợp lý.
• Tư vấn pháp lý – kế toán: Nên có đơn vị tư vấn chuyên môn để hỗ trợ từ đầu, tránh sai sót thủ tục.

Kết luận

Chuyển từ hộ kinh doanh sang công ty là bước đi cần thiết nếu muốn phát triển lâu dài và hợp pháp hóa hoạt động. Tuy nhiên, quá trình này vẫn tồn tại nhiều rào cản pháp lý, chi phí và tâm lý. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng, chủ động tìm hiểu và có sự hỗ trợ chuyên nghiệp sẽ giúp bạn chuyển đổi mô hình hiệu quả và ít rủi ro nhất.